Özet
TESNİYE/İKİL FORMATINDA VURGULANAN ARAPÇA SÖZCÜK VE DEYİMLERE DAİR BİR MÜLAHAZA -ED-DURRETU’L-FÂHİRA ÖRNEĞİ-
Arapça, İslâm öncesi asırlardan beri etnik kökeni farklı birçok toplum tarafından önemsenen, hizmet edilen ve halen bu süreci yoğun yaşayan dillerden biridir. Hatta Arap dili ve edebiyatı, Arap dili ve belagatine hizmet edenlerin, daha çok, Arap olmayanların olduğu söylenebilir. Arapça, bu yönüyle diğer dillerden daha şanslıdır demek mümkündür. Arapçaya bu şansı kazandıran ise Kur’an-ı Kerim’in dilinin Arapça olmasıdır. Arapçanın, Kur’ân sayesinde lokal bir dil olmaktan kurtulup evrensel bir boyut kazandığı da eklenebilir. İslâm, Hicaz yarımadasına egemen olduktan sonra Arap dili ve edebiyatına dair birçok çalışma yapılmaya başlandı. Öyle ki Arapçanın grameri belli bir metodolojiye kavuşturuldu. Kelime bilgisi (sarf/morfoloji) ve cümle bilgisi (nahiv/sentaks) ilim dalları hakkında eserlere imza atıldı. Sözcük ve deyimler, kalıp ve vezinlerine göre bir araya getirildi. Bazı sözcük ve deyimler çoğul, bazısı ikil, bazısı da efalü vezninde derlendi. Bunu yapanlardan birisi de Ebû Abdullâh Hamza b. Hasan el-İsfahânî’dir. O, sözcük ve deyimleri ed-Durretu’l-Fâhira fi’l-Emsâli’s-Sâira adlı eserinde kayıt altına almıştır. Bu çalışmada eserde ikil kalıbında geçen bazı sözcük ve deyimler ele alınacak, onların analiz ve tahlilleri yapılacaktır.
Anahtar Kelimeler
Arapça, Sarf, Nahiv, Hamza el-İsfahânî, ed-Durretu’l-Fâhira.
