Özet
BİLİMDEKİ İLK NEDEN İLE TEİSTİK TANRI TASAVVURU ARASINDAKİ BOŞLUK ÜZERİNE BİR İNCELEME
Varlık üzerine düşünerek nihai bir ilk nedenin var olması gerektiği çıkarımında bulunmanın temelleri felsefe tarihi kadar eskiye dayanmaktadır. Bu düşünceler, İlk Çağ’daki arkhe arayışından Aydınlanma dönemine kadar genel itibarıyla metafizik çerçevede ortaya konmuştur. Aydınlanma ile birlikte akla verilen önemin artmasıyla varlık üzerine bu düşüncelerin bilimsel boyutu daha çok ön plana çıkmıştır. Fakat varlık üzerine deney ve gözlemin ön plana çıkması, nihai varlığa dair düşünceleri rafa kaldırmamış, bilakis daha hararetli şekilde tartışılır hale getirmiştir. Bilhassa son yüzyılda, bilimin olgular ve durumlar üzerine neden sorusunu yönelterek elde ettiği verileri destek alarak bilimin ilk nedenini nihai varlıkla özdeşleştirmeye çalışan birçok görüş ortaya konmuştur.
Genel itibarıyla ‘teistik yaklaşım’ veya ‘teolojik açıklama’ olarak ifade edilebilecek bu görüşlerdeki temel iddia, bilimsel verilerle elde edilen sonuçların Tanrı’nın varlığına dair birer kanıt olabileceğidir. Fakat bu noktada ‘ilk neden ile teizmin Tanrı’sı arasında bir boşluk olduğu’ iddiası güçlü bir eleştiri olarak gündeme gelmektedir. Aslında bu iddia, Tanrı’nın varlığını temellendirmek üzere ortaya konan bütün teistik argümanları hedef alan klasik bir itirazdır. Bu itiraz, argümanları sınıflandırarak veya çözüm önerilerini genel itibarıyla değerlendirerek incelenebilir. Bu çalışmada öncelikle söz konusu boşluğun hangi açılardan bir problem olarak gündeme geldiği argümanları sınıflandırmaktan ziyade bilimin ilk nedeni ile Tanrı’nın ayniyeti üzerine ortaya konan açıklamalar bütüncül bir yaklaşımla incelenmektedir. Böylelikle boşluğun gerçekten mevcut olup olmadığı konusunda birtakım değerlendirmeler yapılmaktadır. Ardından böyle bir boşluğun varlığını kabul ederek problemin çözümüne yönelik ortaya konan çeşitli açıklamalara yer verilmiştir. Sonucunda ise hem teistik yaklaşımların yöntemi eleştirilmiş hem de boşluk problemine dair alternatif çözüm önerileri değerlendirilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Bilim, İlk Neden, Din, Tanrı’nın Varlığı, Boşluk Problemi
