Özet
ŞİİR ÇEVİRİSİ VE ŞİİRSELLİK: “EĞER”
Bir şiiri tercüme etmenin daima endişe ile karşılanacak bir yönü bulunur. Zira şiir nesir dilinden oldukça farklıdır ve nesirdeki gibi sadece anlama halel gelmemesi dikkate alınmaz; aynı zamanda şiirselliğe, şiirdeki duygu ve anlam değerine de dikkat edilmesi gerekir. Şiir tercümesi, metni yeniden inşa etmekle birdir ve tercüme eden kişinin şairlere mahsus bir meziyetle donanmış olması tercümeyi güçlü kılan bir keyfiyettir çünkü bu durum, aktaran kişinin yaptığı tercümeyi kaynak dildeki duygu ve anlam değerine yakın çevirmesini sağlar. Türk Edebiyatı’nda bahsi geçen şartları taşıyan/taşımayan birçok tercüme şiir bulunmaktadır. Bu tercümeler arasında Rudyard Kipling’in “İf” adlı şiiri; farklı zamanlarda dokuz defa ve dokuz ayrı şekilde aktarılmasından ötürü şiir tercümesinde mühim bir yerde durmaktadır.
Çalışmada, Rudyard Kipling’in dilimize birçok defa tercüme edilmiş “if” adlı şiirinin farklı hissediş ve üsluplarla ne şekilde dönüşüm geçirdiği izlenecektir. Hüseyin Daniş şiiri, “ Eğer” başlığıyla ilk olarak çevirmiş ve 1926’da Kervan-ı Ömür’de yayımlamıştır. Daha sonra Fikret Adil’in 1931’de Resimli Şark Mecmuası’nda yayımladığı mensur çeviri denemesi ve yakın yıllar içinde Muhit Mecmuası’ndaki imzasız bir çevirisi de yerini alır. Daha sonra Hamid Dereli’nin 1939’da Ülkü Mecmuası’nda nesir tarzındaki serbest çevirisi izler. Yine Dr. Derviş Manizâde’nin 1941’de Perde-Sahne Mecmuası’nda “Şayet” adıyla yayımladığı ve Remzi Çetindağ’ın 1962’de Mobil Dergisi’ndeki çevirisi takip eder. Bülent Ecevit’in “ Adam Olmak” başlığıyla yaptığı çeviri, en dikkate değer olanıdır. Gökhan Evliyaoğlu ise Kipling’in uzun mısralarını bölerek şiire yeni bir şekil kazandırmıştır. Bunlarla birlikte Can Yücel’e atfedilen çeviriyi de burada unutmamak gereklidir. Bu çevirilerin bütünü dikkate almaktaki zorluk sebebiyle çalışmada; Daniş, Adil ve Ecevit’in şiirleri şiirsellik noktasında karşılaştırılacaktır. Böylelikle bahsi geçen metinin tercümelerinde hangi eksilmelerin, çoğalmaların ve yorumların şiiri değiştirdiğini ortaya koymak ve irdelemek mümkün olacaktır.
Anahtar Kelimeler
“If” şiiri, rudyard kipling, şiir çevirisi, transfer şiir, uyarlama.
