Özet
ABDÜLHAK HAMİT TARHAN’IN KANBUR ADLI TİYATROLARINDA EDEBİYAT VE RUHLARIN İLİŞKİSİ
Abdülhak Hamit Tarhan metafizik ve ontolojik bir yaklaşımla insan varlığını, yaşamını ve ebediyeti sorguladığı Kanbur adlı tiyatrolarını Kanbur’un biyografisi formunda planlamıştır. Çalışma bu oyunlardaki edebiyat ve ruh ilişkisini, özellikle Hamit’in yaşam algısı ve insan gerçeği noktasındaki arayışlarını ve ele aldığı diğer kavram ve fikirleri ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu oyunlarda Hamit, Ademle Havva’dan Kabil ile Habil’den başlayan ademoğlunun yaşam ve ölüm döngüsünde kadın ve erkek zıtlığıyla birliğe “yaşam” döngüsüne açıklık getirmeye çalışırken Habil ve Kabil’de ifadesini bulan hırs ve çatışmayı “ölüm”e, varoluş mücadelesine dayandırarak beş farklı kurguyla bu ilişkileri teolojik bir gerçekliğe taşımıştır. Oyunlardaki alegorik kahramanlar -bir yanıyla ölümle mücadele etmiş; eserleri ve yaptıklarıyla ölümsüzlüğe ulaşmış olanlardan- bilerek seçilmiş ve bu iki döngü arasında yaşanılabilecek, yaşanmış tüm hakikatler çerçevesinde, bu kahramanlar ışığında, insanın “anlam” arayışları verilmiştir; edebiyatın tüm eserlerinde yapılan ruh çözümlemeleri kahramanların bedenleri aradan çıkarılarak ruhların kendi dilinden aşikar edilmiştir. Mümkün olmayan bir zeminde bir araya gelemeyecek bu kahramanlara tüm yetkiler verilmiş ve temsilen Adem ile Havva; Kanbur ve Dilşat çiftinin tahakkümü altında yazarın aracılığı olmadan aktarılan oyunlar tabir yerindeyse bir “günah çıkarma” sahnesine dönüşmüştür. Asıl varlığın ruh olduğu ve İslamiyette ruhun ölümsüzlüğü gerçeği düşünüldüğünde arayıp da cevabı bulunamayan tüm sorular asıl kaynaklarına sorulmuş alınan dünyalık cevaplar arayışı tam bir sonuca götürmek yerine ölüm-yaşam döngüsüne getirmiştir; insan idrakinin yetersizliğinde Tarhan, “peygamberleri ve gaipten sesleri” kurgusuna dahil etmiştir. Dilşad ile Kanbur’u “mütamadiyen ölüp dirilmeğe muhtaç ve mecbur!..” olarak çizen yazar, böylelikle bir insan ömrüne sığmayan soru ve cevaplarını yakalayabildiği “bir bütünlük içinde”, ölümsüz olan ruh ontololojisi penceresinde zaman zaman İlyada ve kısmen İlahi Komedya’yı hatırlatan bir göç, bir yolculuk, bir ahiret algısında değerlendirmiştir.
Anahtar Kelimeler
Hamit, Kanbur, ruhlar, mücadele, ölümsüzlük.
