Özet
ESERLERİ BAĞLAMINDA CARULLAH ZEMAHŞERÎ’YE GÖRE “TAKVA” KAVRAMINA İLİŞKİN BİR ANALİZ
Ebu’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer b. Ahmed ez-Zemahşerî (ö.538/1143), çok yönlü bir kişiliğe sahiptir. Etnik köken olarak Arap olmamasına rağmen, Arap dili ve edebiyatı alanında oldukça öne çıkmıştır. Neredeyse bütün İslâm ilim dallarında eserler yazmıştır. Eserleri ilim çevreleri tarafından kabul görmüştür. Kendisi,eserlerinde birçok kavrama değinmiş, onları analiz etmiştir. Eserlerinde önemsediği ve öncelikle yer verdiği kavramların başında “takva” erdemi yer almıştır. O, “takva” sözcüğünü adalet, sabır, alçakgönüllülük, vefa ve dürüst olma gibi birçok ahlakî davranışlar ile ilişkilendirmiştir. Zemahşerî, dünyada ve ahirette mutlu olmanın, ancak takvalı davranmakla gerçekleşeceğini vurgulamıştır. Onun ilmî metodolojisi ise bir konuyu ele alırken önce Kur’an’a, daha sonra ise Hz. Peygamberin dediklerine başvurmasıdır. Aslında bu metot, İslâm bilgi felsefesinin temel prensipleri arasında yer almaktadır. Biz,bu çalışmamızda onun eserlerinde “takva” sözcüğünün hangi formatlarda ele alındığını irdelemeye, analiz etmeye çalıştık. İlkin “takva”nın sözcük ve terim anlamlarını verdikten sonra, onun temel eserlerinde geçen söz konusu sözcüğü çeşitli formlarıyla ele aldık. Onlardan Atvâku´z-Zehebfî´l-Mevâ’iz ve´l-Hutab, Esasu’l-Belağa, el-Faik Fi Garibi’l-Hadis, Keşşâf, Makâmât, Rabiu’l-Ebrâr ve Nusûsu’l-Ahyârile Nevâbiğu’l-Kelim adlı eserleri sayabiliriz.
Anahtar Kelimeler
Zemahşerî, İslâm, Kur’an, İlim, Takva.
