Özet
DİVANÜ LÜGATİ’T-TÜRK’TE METATEZ ve DİĞER SES OLAYLARI
Divanü Lûgati’t-Türk, Türklük biliminin en temel kaynaklarından biridir olup Türk kültürüyle ilgili birçok konuda önemli bilgiler içermektedir. Türk dilinin söz varlığı ile ilgili çalışmalarda da Türkçenin ilk ansiklopedik sözlüğü olma niteliğini taşıyan ve Türk dili için paha biçilemez bir eser değerinde olan Divanü Lûgati’t-Türk, araştırmacılar için temel başvuru kaynaklarından birini oluşturur.
Dünyadaki her dilin kendine mahsus sesleri, ses yapısı, ses özellikleri vardır. Metatez, söyleyişi kolaylaştırma yönünde meydana gelen bir ses değişikliğidir. Sözcük içindeki komşu veya uzak seslerin yer değiştirmesi olarak tanımlanan metatez, etimoloji çalışmalarında bize yarar sağlar. Bir ses hadisesi olarak türeme, asıl sözcükte olmadığı halde, sözcükte başında veya içinde türeyen ses olarak tanımlanır. Ses türemesi ön ses türemesi, iç ses türemesi ve son ses türemesi olmak üzere üç çeşittir. Ses türemelerinin çeşitli sebepleri vardır. Ancak genel olarak seslerin birbirleriyle etkileşimi ve söyleyiş kolaylığı ile meydana gelir. Bir sözcüklerdeki seslerden birinin, çeşitli nedenlerle düşmesine ses düşmesi denir. Ses düşmesi üç çeşittir: ön ses düşmesi, iç ses düşmesi ve son ses düşmesi. Son ses düşmesi, sözcükte son ses durumunda olan ünlü veya ünsüzün düşmesidir.
Sonuç olarak bu makalede, Divanü Lûgati’t-Türk’ün söz varlığında yer alan ses olayları, metatez, ünsüz düşmesi, ünsüz türemesi, vb. sözcükler tespit edilecek ve sınıflandırılacaktır.
Anahtar Kelimeler
Divanü Lûgati’t-Türk, ses olayları, metatez, ünsüz düşmesi, ünsüz türemesi, vb.
