Özet
SINIF ÖĞRETMENLERİNİN ÖĞRENEN ÖZERKLİĞİNİ VE ELEŞTİREL DÜŞÜNMEYİ DESTEKLEME DAVRANIŞLARI
Bugün ilköğretim basamağında gerçekleştirilen eğitim reformlarıyla birlikte, istenen öğrenci özellikleri değiştiği gibi öğretmene yüklenen rol ve sorumluluklar da değişmektedir. Öğrencilerden etkin olmaları, öğrenme sorumluluklarını üstlenmeleri ve etkili düşünmeleri beklenirken; öğretmenlerden ise öğrenmenin ve düşünmenin desteklendiği sınıf ortamları oluşturmaları beklenmektedir. Bu ortamlarda öğretmenlerin, öğrencilerin öğrenme sorumluluğunu üstlenmelerine, gereksinimlerini belirlemelerine, öğrenmeyle ilgili kararlar vermelerine ve öz değerlendirme yapmalarına yardımcı olmaları gerekmektedir. Bununla birlikte, öğretmenler, sınıflarda, ilişki kurma, neden-kanıt arama, üst düzey sorular sorma, doğruyu arama gibi eleştirel düşünme eğilim ve becerilerini desteklemekten de sorumludurlar. Bu araştırmanın amacı, sınıf öğretmenlerinin öğrenen özerkliğini destekleme davranışları ile eleştirel düşünmeyi destekleme davranışları arasındaki ilişkinin belirlenmesidir. Ayrıca araştırmada, öğretmenlerin öğrenen özerkliğini ve eleştirel düşünmeyi destekleme davranışlarının çeşitli değişkenlere göre farklılaşıp farklılaşmadığı da incelenmiştir. İlişkisel tarama modelinde desenlenen araştırmanın örneklemi, İstanbul ili Arnavutköy ilçesinde görev yapan 174 sınıf öğretmeninden oluşmaktadır. Araştırmanın verileri, “Öğrenen Özerkliğini Destekleme Ölçeği” ve “Eleştirel Düşünmeyi Destekleyen Öğretmen Davranışları Envanteri” ile toplanmıştır. Verilerin analizinde, betimsel istatistikler, t testi, Anova ve Pearson Momentler Çarpımı Korelasyon Katsayısı kullanılmıştır. Araştırmada sınıf öğretmenlerinin öğrenen özerkliğini destekleme davranışlarını orta düzeyde; eleştirel düşünmeyi destekleme davranışlarını ise orta düzeyin üstünde gösterdikleri tespit edilmiştir. Öğretmenlerin öğrenen özerkliğini destekleme davranışları kıdeme göre, yalnızca duygu ve düşünce desteği boyutunda farklılaşırken; eleştirel düşünmeyi destekleme davranışları, hiçbir alt boyutta, kıdeme göre farklılaşmamaktadır. Sınıf öğretmenlerinin hem özerkliği hem de eleştirel düşünmeyi destekleme davranışlarını gösterme düzeyleri, her iki değişkenin hiçbir alt boyutunda, “girdikleri sınıflardaki ortalama öğrenci sayısına” ve “yapılandırmacı yaklaşım konusunda hizmet içi eğitime katılma durumlarına” göre anlamlı olarak farklılaşmamaktadır. Araştırmada, öğrenen özerkliğini destekleme davranışları ile eleştirel düşünmeyi destekleme davranışları arasında pozitif ve orta düzeyde anlamlı ilişkiler olduğu belirlenmiştir.
Anahtar Kelimeler
Öğrenen özerkliği, öğretmenin özerklik desteği, eleştirel düşünmeyi destekleyen davranışlar, sınıf içi öğretmen davranışları, öğrenme ortamı.
