Özet
KOZAN MUTASARRIF-I ESBAKI MUSA KÂZIM’IN PEDAGOJİ KİTAPLARI
Kozan Mutasarrıf-ı Esbakı Musa Kazım isim benzerliği nedeniyle sıklıkla başkalarıyla karıştırılmaktadır. Çoklukla Osmanlı Şeyhülislam’ı Erzurumlu Musa Kazım ile karıştırılmaktadır. Biyografisi hakkında kaynaklarda çok az bir bilgi bulunmaktadır. Musa Kazım’ın Pedagoji İlmi ile ilgilendiği bilgisini Muallim Cevdet’ten öğreniyoruz. Muallim Cevdet Darülmuallimin’in 70. Sene-i devriyesinde bir konferans yapar (1918). Konferansta Ayşe Sıdıka Hanım ve Aristokli Efendi ve Musa Kazım’dan başka Osmanlı’da Pedagoji İlmi ile uğraşan kimse olmadığını söyler. Biz bu kısa bilginin izi sürdük. Çok titiz bir çalışma yaptık. Musa Kazım’ın kitapları ve makalelerini tespit ettik. Bir kısım eserlerinin ise çeşitli sebeplerle basılamamış olduğunu tespit ettik. Onun Pedagoji İlmi ile ilgili iki eseri vardır. Bunlardan biri iki ciltlik Taşra Maârif Memurlarına Mahsûs Rehber-i Tedrîs ve Terbiye (Birinci Cilt: 1310/ 1894), (İkinci Cilt: 1313/ 1897)’dır. Bu eserin ikinci cildinin 13. Konusu olan “Pedagoji Tarihi” isimli bölümün genişletilmiş hali olan eseri ise Hükema-i Cihân Tâlim ve Terbiye Târihi (1327/1911) isimli eseridir. Pedagoji İlmi ile ilgili diğer çalışmaları ise basılamamıştır. Musa Kazım asıl ilgi alanının Tarih Felsefesi olduğunu ancak psikoloji ve pedagoji konularıyla da bir zaruret sonucu ilgilendiğini söylemektedir. Ülkemizde Eğitim Fakülteleri’nde Pedagoji Tarihi’nin halen programlarda yer almayışı gerçeği ile onun eserlerindeki bilginin entelektüel düzeyi karşılaştırıldığında ülkemizin pedagoji birikimi ve geleneğinin ciddi bir eleştiriye muhtaç olduğu anlaşılmaktadır. Galatasaray Lisesi Fransızca Bölümünden mezun olan Musa Kazım Fransızca muallimliği ve İdadi Müdürlüğü de yapmış ve en son Kozan’da mutasarrıflık görevinde bulunmuştur. Makalede bu iki eserin ülkemiz Pedagoji İlmi ve Pedagoji Tarihi’nde nasıl bir yer işgal ettiği tartışılacaktır.
Anahtar Kelimeler
Musa Kazım, Rehber-i Tedris ve Terbiye, Hükema-yı Cihan, Dünya Filozofları ve Pedagoji Tarihi”
