Özet
ULUDAĞ’IN ETEĞİNDEN FIŞKIRAN ŞİFA: ÇİTLİ MADEN SUYU VE 1887 TARİHLİ “ÇİTLİ MADEN SUYU” KİTABI
Osmanlı döneminde İnegöl, maden suları bakımından sadece Bursa’nın değil Türkiye’nin sayılı merkezlerinden biriydi. Çitli, Şeker, Bakmaca, Terce maden suları İnegöl’de bulunuyordu. İnegöl’ün markalaşmış ilk değeri olan Çitli maden suyu kasaba merkezine 11 km uzaklıkta ve Çitli köyü sınırları içinde yer almaktadır. Maden suları öteden beri kıymetini bilen köylülerce sindirim güçlüğü ve cilt rahatsızlıkları gibi çeşitli hastalıkların tedavisinde kullanılagelmiştir. Ancak daha bilinir hale gelmesi ve şöhretinin ülke çapına yayılması Sultan Abdülaziz’in ve Sultan II. Abdülhamid’in bu suyu tercih etmeleri neticesinde olmuştur. XIX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren üne kavuşan Çitli yarım asır cazibe merkezi olmayı sürdürmüştür. Rençberoğlu Angelos adlı bir müteşebbis 8 Kasım 1866 tarihinde aldığı izinle burayı ekonomik bir değere dönüştürmüştür. Bunun üzerine müteşebbisler tarafından imtiyaz hakkı için rekabet yaşanmıştır. 1 Aralık 1871 tarihinde yenilenen sözleşmeyle işletme imtiyazı bu hakkı uzun yıllar elinde tutacak olan eczacı Della Sudda Faik Paşa’ya devredilmiştir. Ahmed Vefik Paşa, Bursa valisi olduğu yıllarda (1879-1882) maden suyundan elde edilen senelik gelirin 22 Şubat 1881 tarihli kararla Bursa Gureba Hastanesi’ne tahsisini gerçekleştirmiştir. Suyun Bursa ve İstanbul’a nakli ve müşterilerin Çitli’ye kolay ulaşımı için Mudanya’dan başlayarak Bursa ve İnegöl’den geçecek bir demiryolu projesi gündeme gelmiş ancak gerçekleştirilememiştir. Mide rahatsızlığı sebebiyle gelen hastalara hizmet sunabilmek amacıyla bölgede otel ve lokanta yapılmıştır. Kurtuluş Savaşı’nda bozguna uğrayan Yunanlılar geri çekilirken tesisi bomba ile tahrip ettiğinden su kaynağı zarar görmüş ve su azalmıştır. 1887 yılında 16 sayfalık “Çitli Maden Suyu” adlı bir kitap basılmıştır. Burada, suyun hangi hastalıklara iyi geldiğine dair tanınmış doktorların yazdıkları raporlar yer almıştır. Bu çalışmada “Çitli Maden Suyu” adlı kitap, çeviri yazı ile ilim dünyasına kazandırılmış, bu sayede konuya ilgi duyanlara katkı sağlanması amaçlanmıştır.
Anahtar Kelimeler
İnegöl, Çitli maden suyu, 19. Yüzyıl, Uludağ, Ahmed Vefik Paşa, Della Suda Faik Paşa.
