Özet
BAMSI BEYREK DESTANI İLE TATAR TÜRKLERİNİN ALIP-MEMŞEN DESTANI’NIN KARŞILAŞTIRILMASI
Türk kültürünün gizli bir hazinesi olan Dede Korkut, destan geleneğinden halk hikâyeciliğine geçişin ilk basamağını teşkil edip atlı göçebe hayat kültürünün de canlı vesikası durumundadır.
Dede Korkut destanlarının bazıları sözlü kültür geleneği içerisinde bugün Adriyatikken Çin Seddi’ne kadar uzanan Türklük coğrafyasında yaşamaya devam etmektedir. Alıp-Memşen destanı da Dede Korkut Kitabı’ndaki Bamsı Beyrek destanın Tatar Türkleri arasında yaşayan bir varyantıdır.
Bamsı Beyrek destanı; Kazak ve Karakalpaklar’da “Alpamıs”, Özbeklerde “Alpamış”, Başkurtlarda “Alpamıs” Altay Türklerinde “Alıp- Manaş”, Azerbaycan ve Türkmen Türkleri arasında “Bamsı Beyrek”, Anadolu’da “Bamsı Beyrek”, “Bey Böyrek”, “Ak Kavak Kızı”, “Bey Bayram”, Gagavuz Türklerinde “Dengiboz” ve Tatar Türkleri arasında da “Alıp-Memşen” adıyla bilinmekte ve sözlü gelenekte de anlatılmaktadır.
Çalışmamıza kaynaklık eden Alıp-Memşen destanı F.V. Ahmetova’nın Tatar Halık İcatı Dastannar, (Kazan 1984: 49-53) adlı eserinden alınarak Türkiye Türkçesine çevrilmiştir. Çalışmamızda Bamsı Beyrek destanı ile Alıp-Memşen destanını mukayese edeceğiz. Bu sayede Türk dünyasındaki ortak kültürel bağları ve zamanla farklı coğrafyada meydan gelen kültürel erozyonu gözler önüne sermeye çalışacağız
Anahtar Kelimeler
Tatar, destan, Alıp-Memşen.
