Özet
TURAN VE İSLAM’IN BULUŞMA NOKTASI
Miladın 7. yüzyılının ilk yarısı Avrasya kıtasının jeopolitik acıdan yeniden dizaynın başlangıcı olmuştur. Büyük kıtanın iki süper gücü olan Sasani ve Bizans İmparatorlukları arasında uzun yıllar sürecek kanlı savaşlar başlamıştır. Savaş ateşperestlik ve Hristiyanlık adına yürütüldüğü için muharebeye sadece ordular değil aynı zamanda halklar da doğrudan dahil olmuşlardır. Bu savaşlarda on binlerce insan öldürülmüş, yüz binlercesi mağdur olmuş, milyonlarcasının inançları ayaklar altına alınmış, mabetler yıkılmış, şehirler ateşe verilmiştir.
Bu dönemde karşı karşıya gelen süper güçlerin ilgisini çekmeden, kanlı olayların tam ortasında yeni bir güç filizlenmekteydi. Yeni bir din, yeni bir devletle yepyeni bir uygarlığı doğuracaktı, geleceğe yön verecekti. Ayrıca, bu yeni din savaşta mağlubiyetle evlerinden ve mabetlerinden ayrılan Hristiyan ve Yahudileri “Ehl-i kitap” olarak görmekteydi. İslam dininin kutsal kitabında savaşı Bizans’ın kazanacağı müjdelenmişti.
Bu gelişmelerden yarım asır önce Asya’nın uçsuz bucaksız bozkırları ve Orta Asya’nın en eski şehirlerini ele geçirerek, kadim Turan uygarlığını yeniden ayağa kaldıran devlet kurulmuştur. Sahneye yeniden Türkler çıkmışlardır. İpekyolu ticareti üzerinden ortaya çıkan Turan-İran rekabeti Bizans için eşsiz bir müttefik, çaresiz bekleyen Nasrani ve Museviler için bir umut olmuştur.
Makalede 7. Yüzyılda Avrasya’da yaşanan jeopolitik dengeler Bizans-Sasani savaşı, Bizans-Türk ilişkileri, İpekyolu güzergâhındaki ticaret Avrupa, Çin, Müslüman kaynakları üzerinden Turan-İslam ekseninde yepyeni bir bakış açısıyla analiz edilmektedir.
Günümüzde Türk-İslam Dünyasında yaşanmakta olan geniş çaplı iş birliğinin başlatılması geçmişte Türklerin İslam ile tanışmaları ve İslam dinine yaptığı hizmetleri konularını daha da güncel duruma getirmiştir. Araştırmada Bizans kronolojileri, Çin kronolojileri, Rusça kaynaklar, ayrıca, ünlü Türkolog Lev Gumilev’in “Eski Türkler” kitabından istifade edilmiştir. Kuranı Kerim ayetleri ve Hadisler ünlü Özbek alimi Şeyh Muhammed Sadık Muhammed Yusuf’un “Tefsir-i Hilal” ve “Hadis ve Hayat” kitapları, Türkiye Diyanet İşleri Başkanlığının resmi kaynaklarından incelenmiştir. İslam tarihine ait bilgiler ünlü İslam tarihçisi İmam Ebû Ca‘fer Muhammed İbn Cerîr Taberî’nin “The History of Al-Ṭabarī” (Ta’rikh al-rusul wa’l-mulūk) eserinin Arapça ve İngilizce versiyonları mukayeseli analizi yapılmıştır.
Makalede konuya ait nitelikli bilgiler elde edilmesi ve yeni yaklaşım ortaya konulmasına özen gösterilmiştir. Konunun tarihi gerçeklerden yola çıkarak, günümüzün jeopolitik gündemine uygun olarak, mercek altına alınması tarihi belgelerin incelenmesi ve derin analiz yapılmasını gerekli kılmaktadır. Dolayısıyla, çalışmada nitel araştırma yönteminden, doküman taraması tekniğinden faydalanılmıştır. Bu kapsamda Özbekçe, Türkçe, Rusça, İngilizce ve Arapça kaynaklar dikkate alınmıştır.
Anahtar Kelimeler
İslam, Turan, Orta Asya, Türkler
