Özet
FİLİBELİ HALİL FEVZİ’NİN HÂŞİYETU’L-CEDÎDE ADLI ESERİNDE RUBBE (رُبَّ) EDATININ KULLANIMI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRİLME
Arap dilinde rubbe / رُبَّ edatı farlı anlamlara gelebilen nadir edatlardandır. Bu edatın manası, cümle içerisinde farklı anlamlara gelip gelmediği, isim-fiil-harf kategorisinde hangisine dahil olduğu, îrâbının nasıl yapılması gerektiği ve delâletinin nasıl şekillendiği vs. Arap dili kitaplarında tartışılmıştır. Çalışmamızda Filibeli Halil Fevzi’nin Hâşiyetü’l-Cedîde isimli eserinde bu edatın kullanımı, ele alınmış ve onun kitabının hâşiyesinde yer verdiği Arap Dilbilimci ve Belâğatçıların bu edat hakkındaki kanaatlerine yer verilmiş ve konu hakkında genel bir izlenim oluşturulmaya çalışılmıştır. Araştırmada ayrıca “rubbe” kelimesi çerçevesinde ön plana çıkan en önemli özellikler ve farklı görüşler serdedilmesidir. Filibeli, öncelikle konuyla ilgili ittifak ve ihtilaflı bazı görüşleri ön plana çıkararak konu hakkında genel bir çerçeve çizmiş ve yer yer kendi kanaatlerini de ifade etmiştir. Bu yaklaşımının temel sebebi; bir kısım Dilbilimci ve Belâğatçıların “rubbe” kelimesinin hangi manalara geldiğini tespit ederek, Kur’ân’ın üslup ve i’câzı minvalinde rubbe’nin farklı manalarını gün yüzüne çıkarmak için gayret sarf etmesidir. Bundan dolayı Filibeli, yer yer ayet ve şiirlerden örnekler vererek tahlillerde bulunmakta ve açıklama yöntemini kullanmaktadır. Başka bir açıdan değerlendirildiğinde Filibeli başta olmak üzere bazı Dilbilimci ve Belâğatçıların konunun netleşmesi için çaba sarf etmeleri, Arap Dili ve Belâğat ilminin önemini ortaya koymaktadır. Çalışmanın amacı; Dilbilimcilerin görüşleri doğrultusunda rubbe / رُبَّ kelimesinin ne anlama geldiği, kullanıldığı cümle içerisinde farklı anlamlarının olup olmadığının yanında diğer kelimelerle olan ilişkisi, îrâbının ve delâletinin nasıl oluştuğu konuları çerçevesinde bir fikir oluşturabilmek ve tespit edilen hipotezleri açığa çıkarmaktır.
Anahtar Kelimeler
Hâşiyetü’l-Cedîde, Filibeli Halil Fevzi, Rubbe, Edat, Harfi cer.
