Özet
FUZÛLÎ’NİN “İSTEMEZ” REDİFLİ GAZELENİN ONTOLOJİK ANALİZ METODUYLA ÇÖZÜMLENMESİ
19. ve 20. yüzyılda pozitif bilimlerdeki atılımlar, büyük değişimleri beraberinde getirmiştir. Bu değişimler dil ve edebiyat eserlerine yönelik bakışı da etkilemiştir. Hermenötik, gösterge bilimsel, dil bilimsel, yapısal vb. dil ile ilgili modern bilimsel anlayışlar, edebî eserlere yönelik algıyı ve çözümlemeyi bütünüyle değiştirmiştir. Sözü geçen bilimsel anlayışlardan biri de edebî eserleri, tabakalar hâlinde inceleyen ontolojik analiz metodudur. Ontolojik metottaki tabakalar düzenini ise ses, anlam, nesne, kader ve alınyazısı oluşturur. Bu unsurlar arasındaki korelasyon edebî eserlerin sanat değerinin ortaya çıkmasını sağlamaktadır.
Divan şiiri geleneği dâhilinde yaklaşık altı yüzyıl boyunca pek çok şiir yazılmıştır. Bu şiirleri, anlamak ve edebî değerini ortaya koymak amacıyla öncelikle klasik şerh çalışmaları yapılmıştır. Divan şiiri ürünleri, değişen ve gelişen zamanla birlikte modern ve estetik metotlardan olan ontolojik yöntemle incelenmeye başlanmıştır. Alanda yapılan çalışmalar ise ontolojik metodun gerektirdiği tabakalar sisteminin Divan şiirinin yapısına ve kendi içindeki organik bağa uygun olduğunu kanıtlar niteliktedir.
Bu çalışmada öncelikle ontolojik metot hakkında bilgiler verilmiş ve varlık tabakalarına değinilmiştir. Daha sonra ontolojik metodun edebî eserlere uygulanışı hususunda önemli noktalara dikkat çekilmiştir. Devamında Fuzûlî’nin “istemez” redifli gazelinin iç ve dış yapısını oluşturan ses, anlam, obje, kader ve alınyazısı tabakaları tespit edilmiş ve gazelin sanat değeri ortaya konmaya çalışılmıştır. Neticede Divan şiiri ürünlerinin tahlilinde klasik usullerin yanında modern ve estetik yöntemlerden de istifade edilebileceği ortaya konmuştur.
Anahtar Kelimeler
Fuzûlî, gazel, ontoloji, analiz.
