Özet
KİKİ SMİTH SANATINDA FEMME FATALE İMGE: LİLİTH
Bu araştırmanın amacı, Amerikalı figüratif sanatçı Kiki Smith’in “Lilith” isimli çalışmasının görsel analizini yaparak, Lilith imgesini “femme fatale” karakter ile ilişkilendirmek ve kültürel anlamda nasıl inşa edildiği üzerine yeni anlamlar üretmektir. Sözsel ve görsel imgelerden oluşan ve iletişim aracı olarak birtakım mesajları iletmek için kullanılan görsel okumanın süreç olarak çözümlenmesi ve alt anlamlara ulaşılması deneysel okumaları zorunlu kılmaktadır. Bu araştırmada nitel araştırma yaklaşımı benimsenmiştir. Belirlenen temaya uygun olarak seçilmiş eserler içerik analizine tabi tutularak araştırmacının estetik öznelliğini yansıtabilmesi için Lilith yapıtının betimsel analiz yöntemi kullanılarak hermeneutik okumalar gerçekleştirilmiştir. Nitel araştırmaların istatiksel genellemesi söz konusu olmadığından elde edilen bulguların analizi ve betimlenmesiyle verilerdeki anlamlı ilişkilerin kurulması ve yorumlanması amaçlanmıştır. Yapıtlardan elde edilen görsel imgelere ait somut ve soyut unsurlar somut okumalardan soyut okumalara doğru ele alınmış plastik unsurların yapısallığından çok imgesel dönüşümün nedensellik ilişkisi sorgulanmıştır. Araştırmanın bulgularından yola çıkarak analitik bir perspektif geliştirmek amaçlanmıştır. Fransızca ‘da “ölümcül kadın” anlamına gelen “femme fatale”, özellikle cinselliği kullanarak, erkeleri tuzağına düşürdüğü söylemine dayalı, kötü ruhlu bir kadın tiplemesinin tanımıdır. Edebiyatta, sinemada ve güncel olayların aktarımında genelde cinsel açıdan tatmin olmayan histerik bir kadın olarak tasvir edilmektedir. Bu karakter, görsel ve yazınsal alanda üretilmiş pek çok esere konu olmuştur. İlk femme fatale karakter olarak nitelendirilen Lilith imgesi, toplumsal cinsiyet ve beden politikaları hakkında tartışmamızı sağlayan düşünsel arketipleri içeren bir olgudur. Aynı zamanda kadın bedeni, ataerkil sistem tarafından sömürü nesnesine dönüştürülmüş bir kavram olarak karşımızda durmaktadır. Bu bağlamda kadın imgesini, mevcut anlatıları sorgulayarak, ataerkil bakış açısı kalıplarının dışına çıkarmış bir sanatçı olan Kiki Smith'in yapıtları üzerinde durulmuştur. Ayrıca sanatçı, bedenin biyolojik yapısını üretimlerinde kullanarak, iğrenç/abject olanı yani kan, tükürük gibi beden sıvıları ve iç organları çalışmalarına konu etmiştir. Kırılgan beden parçaları, sanatçının elinde yumuşak, dokunmayla ilişkili ve kadın ruhu ile bedensel deneyimlerden doğan, kişisel tecrübeleri ifade edebilecek şekilsel bir dil olarak varlık gösterir. Bu da göstermiştir ki inanç ve hikaye anlatılarında yer alan “ölümcül kadın/femme fatale” imgesine eleştirel yaklaşan sanatçı, kadın bedenini Lilith yapıtında olduğu gibi mekâna yeni öznel yollarla yansıtmıştır.
Anahtar Kelimeler
lilith, kadın bedeni, feminist görsel kültür, femme fatale, hermeneutik
