Özet
ZEMAHŞERÎ’NİN, KEŞŞÂF’TA ADALET KAVRAMINA GETİRDİĞİ YORUM VE ANALİZLER
Adalet kavramı, insanlar arasında sosyal ilişkilerin başladığından beri tartışılan konuların başında gelmektedir. Bu kavram, aynı zamanda bütün insanların özlem ve ihtiyaç duyduğu bir olgudur. Bu nedenledir ki Allah, sosyal bağlamda emrettiği ilk güçlü bağ, adalet olmuştur (Nahl, 90). Nitekim Kur’an’da adalet ve onunla ilintili farklı kavramlar vurgulanmıştır. Birçok kimse, adalet sözcüğü hakkında yorumlar yapmıştır. Zemahşerî de onlardan biridir. Zemahşerî, Mutezile kanaat çevresine mensup bir kişidir. Kendisinin “el-Keşşâf” adlı tefsiri, oldukça meşhurdur. O, adı geçen tefsirinde literal bağlamda sözcük ve kavramları açıklarken, daha çok, Mutezile’nin beş temel ilke ekseninde ele almıştır. Zaten adalet prensibi, Mutezile’nin tevhid prensibinden sonra kabul ettiği beş temel ilke arasında bulunmaktadır. Allah, mutlak anlamda adalet sahibidir. Kullarına hiçbir zaman adaletsiz davranmaz. İnsan ise irade ve davranışlarında özgür bir alana sahiptir. İşlediği fiiller, tamamen kendisine aittir. Onlar hakkında, öte dünyada sorumlu tutulacaktır. Dolaysıyla insan ister Allah’a inanmış ister isyan etmiş olsa da Allah, insanı adalet ile yargılayacaktır. Bu çalışmada Zemahşerî’nin, el-Keşşâf adlı tefsiri ekseninde ele aldığı adalet kavramı ele alınmış, onun analizi yapılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Zemahşerî, Adalet, Keşşâf, Tefsir, Analiz.
