Özet
RESEARCH ON SEMANTHICS EVOLUTION OF THE NOTION “YÜRÜMEK” IN TURKISH
Diller canlı yapılar olmalarına bağlı olarak binlerce yıllık süreçler içerisinde fonetik, morfolojik ve semantik hususlar başta olmak üzere pek çok açıdan değişim ve dönüşüme uğramıştır. Bu değişim ve dönüşüm sürecini etkileyen pek çok unsur söz konusudur. Başka bir dilde bulunmayan bir olgu, bu münasebetin sonucunda o dilde ya yeni bir kavram olarak kendisine yer edinmiş ya da kendi bünyesindeki bir kavramı anlam genişlemesine uğratarak karşılaşılan olguya anlam deryasında yer açmıştır. Özellikle kavramların en eski eserlerden itibaren ne gibi değişimler geçirdiğinin titizlikle irdelenmeye çalışılması, dillerin bu uzun süreçteki değişimlerini ve bunların sebeplerini daha somut ortaya koyabilmek açısından çok gereklidir. Anlam bilimi kavramlarda zaman içinde meydana gelen anlam değişikliklerini (genişleme, daralma, iyileşme, kötüleşme vb.) ele alan bir disiplindir.
Bu çalışma, yürümek kavramını Türkçeye ait ilk yazılı eser olan Orhun Abideleri’nde “yorı-” şeklinde geçtiği dönemden itibaren artzamanlı yöntemle incelemeyi amaçlamaktadır. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi tekniği kullanılmıştır. Bilgilerin elde edilmesinde otuz farklı sözlük ve eser taranarak “yürümek” kavramının yüzyıllar içerisinde geçirdiği anlam genişlemesi- daralması, ses değişiklikleri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Yürümek kavramının fonetik değişikliklerinin sırasıyla yorı-mak > yöri-mek > yüri-mek > yürü-mek şekillerinde gerçekleşmiştir. Kavramın, anlam genişlemesi sonucunda 74 farklı anlam kazandığı tespit edilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Türkçe, anlam bilimi, yürümek.
