Özet
ESKİGEDİZ GENEKSEL KONUTUNDA ÇIKMA TİPOLOJİLERİ ÜZERİNE İNCELEME
Geçmiş değerlerimizin belgesi niteliğindeki kültürel mirasımız 1950 sonrasında uygulanan kentleşme politikaları sonucunda zamana karşı telafisi olmayan yok olma tehlikeleri ile karşı karşıya gelmektedir. Bu tehlikelere karşı tüm insanlığın ortak malı olarak kabul edilen değerlerin saptanması, belgelenmesi, korunması, tanıtılması ve gelecek kuşaklara özgünlüğüne zarar gelmeden aktarılması günümüz insanının en doğal görevi olarak kabul edilmektedir. Geçmişten günümüze kültürel izlerin aktarımında aracı olan maddi kültür varlıklarımızdan birisi ise dönemlerinde inşa edilen konutlardır.
Her yörenin, her kültürün kendisine özgü yapıları olmasına rağmen çıkma, geleneksel Türk evini birbirine yaklaştıran en önemli unsurlarından birisidir. Geleneksel konutun önemli bir öğesi olan çıkma, Kütahya iline bağlı Eskigediz ilçesinin geleneksel konutunda da sıkça kullanılmıştır. Şehrin geneline hakim olan sade ve gösterişten uzak yapı cephelerinde zemin kat üstündeki çıkmalar yapı cephesine olduğu kadar sokak siluetini de etkilemektedir. İç yaşamın dışa yansıması, dışarıdaki yaşamın iç yaşama dahil olabilmesine olanak tanıyan çıkmalar Eskigediz konutlarında çeşitlilik göstermektedir.
Eskigediz sokak dokusunun şekillenmesinde ve sokağın hareketlenmesinde önemli rol oynayan çıkmalarda düz çıkma ve gönye çıkma farkı net bir şekilde ayrıştırılmaktadır. Düz ve gönye çıkmanın cephedeki kullanım farkları irdelenmiş, yapıya ve sokağa sağladığı avantajlar değerlendirilmiştir. Belgeleme niteliğindeki çalışma kapsamında, tarihi dokusunu büyük ölçüde koruyan Eskigediz ilçesinde bulunan 111 tescilli konut incelenerek çıkmasız ve çıkmalı konut tespitleri yapılmıştır. Yapılan tespitler üzerine çıkmalı konutlar kendi içerisinde kategorize edilmiştir. Tek cephe, çift cephe ve üç cephede çıkmalı yapıların düz ve gönye çıkmalarının dağılım ve kullanım yüzdelikleri hesaplanmış ve yapılar çalışmanın amacına uygun fotoğraflanarak belgelenmiştir.
Anahtar Kelimeler
Kütahya, Eskigediz, çıkma, tipoloji
